ایران چندمین کشور ثروتمند جهان است؟

ثروت و اقتصاد هر کشور همواره به‌عنوان معیارهای کلیدی برای سنجش قدرت و جایگاه آن در صحنه بین‌المللی شناخته می‌شوند. این معیارها نه‌تنها به توانایی کشورها در تامین رفاه عمومی شهروندانشان مربوط می‌شود، بلکه نقش مهمی در موقعیت سیاسی، نظامی و حتی فرهنگی آن‌ها در سطح جهان ایفا می‌کند. حال، پرسش اینجاست: ایران چندمین کشور ثروتمند جهان است؟

در این مقاله از سایت ثبت آگهی جایگاه 1، ما به بررسی دقیق جایگاه ایران در رتبه‌بندی‌های مختلف ثروت جهانی می‌پردازیم. این بررسی شامل مقایسه ایران با کشورهای منطقه، تحلیل منابع طبیعی و اقتصادی ایران، و نگاهی به چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو است. 

معیارهای رتبه‌بندی ثروت کشورها

برای پاسخ به این سؤال که ایران چندمین کشور ثروتمند جهان است؟، ابتدا باید معیارهای سنجش ثروت و جایگاه اقتصادی کشورها را به دقت بررسی کنیم. هر معیار، دیدگاهی متفاوت از وضعیت اقتصادی یک کشور ارائه می‌دهد و درک درست از این شاخص‌ها برای تحلیل جامع و کامل ضروری است. در ادامه، به مهم‌ترین معیارهای مورد استفاده در رتبه‌بندی ثروت کشورها می‌پردازیم.

تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) که به اختصار GDP نامیده می‌شود، یکی از رایج‌ترین و معتبرترین شاخص‌ها برای سنجش قدرت اقتصادی کشورهاست. این معیار، ارزش کلی تولیدات کالاها و خدمات یک کشور در یک دوره معین (معمولاً یک سال) را اندازه‌گیری می‌کند.

چرا GDP مهم است؟

• نشان‌دهنده حجم اقتصادی کشور است.
• مقایسه‌ای مستقیم بین کشورهای دارای اقتصادهای بزرگ مانند چین و آمریکا ایجاد می‌کند.
• تأثیر آن بر سیاست‌های جهانی و توافق‌های اقتصادی کاملاً مشهود است.

به‌عنوان مثال، ایران در سال 2024 با GDP 1.72 تریلیون دلار در جایگاه هجدهم جهان قرار گرفت. این رقم، قدرت اقتصادی بالقوه ایران را نشان می‌دهد، اما نمی‌تواند تصویر دقیقی از رفاه مردم یا نحوه توزیع ثروت ارائه دهد.

تولید ناخالص داخلی سرانه (GDP Per Capita)

تولید ناخالص داخلی سرانه، همان GDP تقسیم بر جمعیت کشور است. این شاخص، دیدگاهی دقیق‌تر درباره استاندارد زندگی و میزان رفاه اقتصادی شهروندان ارائه می‌دهد.

اهمیت GDP سرانه:

• مقایسه مستقیم سطح زندگی در کشورهای مختلف.
• نشان‌دهنده توزیع ثروت و رفاه اقتصادی به‌ازای هر فرد.

برای مثال، در حالی که GDP ایران عدد قابل‌توجهی است، تولید ناخالص داخلی سرانه این کشور (حدود 11,963 دلار) جایگاه آن را در میان کشورهای دارای رفاه بالا به‌شدت محدود می‌کند. این مسئله نشان‌دهنده توزیع نامتوازن ثروت و محدودیت‌های اقتصادی است.

ثروت خالص ملی

ثروت خالص ملی، مجموع دارایی‌های یک کشور، شامل دارایی‌های مالی (مانند پول نقد و سهام) و غیرمالی (مانند املاک و منابع طبیعی)، پس از کسر بدهی‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. این معیار، نمایانگر قدرت اقتصادی واقعی یک کشور است.

چرا این شاخص مهم است؟

• منابع طبیعی و زیرساخت‌ها را در نظر می‌گیرد.
• تأثیرات بدهی‌های ملی بر اقتصاد کشور را نشان می‌دهد.

ایران با ثروت خالص 3.03 تریلیون دلار، در جایگاه 22 جهانی قرار دارد. این عدد نشان‌دهنده منابع طبیعی غنی و پتانسیل بالای اقتصادی ایران است، هرچند که بهره‌برداری بهینه از این منابع هنوز به چالش‌های جدی برخورده است.

مقایسه معیارها و پیچیدگی تحلیل

هر یک از این معیارها تصویری متفاوت از وضعیت اقتصادی کشور ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال:

• GDP قدرت کلی اقتصاد را نشان می‌دهد.
• GDP سرانه سطح رفاه اقتصادی را به تصویر می‌کشد.
• ثروت خالص ملی منابع و بدهی‌های یک کشور را منعکس می‌کند.

این اختلاف‌ها باعث می‌شود که جایگاه ایران در رتبه‌بندی‌های مختلف متغیر باشد و برای درک واقعی، تحلیل ترکیبی از این شاخص‌ها ضروری است.

چرا معیارهای چندگانه ضروری‌اند؟

کشوری ممکن است از نظر GDP بالا باشد اما توزیع ثروت ناعادلانه، رتبه آن را در GDP سرانه پایین بیاورد. برای مثال:

• چین دومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر GDP است، اما GDP سرانه آن بسیار پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است.
• ایران نیز، با وجود دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز، در برخی رتبه‌بندی‌ها جایگاهی پایین‌تر از حد انتظار دارد.

جایگاه ایران در رتبه‌بندی‌های جهانی

ایران به‌عنوان یکی از کشورهای دارای منابع طبیعی غنی و موقعیت جغرافیایی استراتژیک، همواره جایگاه مهمی در رتبه‌بندی‌های مختلف اقتصادی داشته است. اما جایگاه ایران در این رتبه‌بندی‌ها بسته به معیاری که استفاده می‌شود، متفاوت است. در این بخش، موقعیت ایران را بر اساس معیارهای مختلف بررسی می‌کنیم.

رتبه ایران در ثروت خالص ملی

بر اساس گزارش سالانه گروه Credit Suisse در سال 2023، ایران با ثروت خالص 3.03 تریلیون دلار در جایگاه 22 جهان قرار دارد. این جایگاه، توانایی اقتصادی بالقوه ایران را نشان می‌دهد، به‌ویژه با توجه به منابع طبیعی عظیمی که این کشور دارد.

عوامل تأثیرگذار بر ثروت خالص ملی ایران:

• ذخایر گسترده نفت و گاز که بخش عمده‌ای از درآمد کشور را تأمین می‌کنند.
• معادن غنی از فلزات گران‌بها مانند طلا، مس، و روی.
• موقعیت استراتژیک در کریدورهای تجاری بین‌المللی.

با این حال، بهره‌برداری ناکارآمد از این منابع و تأثیرات تحریم‌های بین‌المللی باعث شده است که جایگاه ایران در مقایسه با پتانسیل واقعی‌اش پایین‌تر باشد.

سرانه ثروت ایرانیان

سرانه ثروت، معیاری است که توزیع ثروت را در میان شهروندان یک کشور نشان می‌دهد. بر اساس گزارش 2024 از مؤسسه Intelligence Partnership، سرانه ثروت در ایران حدود 43.8 هزار دلار است. این مقدار، ایران را در رتبه 83 جهان قرار می‌دهد، که نشان‌دهنده توزیع نامتوازن ثروت در کشور است.

عوامل کلیدی کاهش سرانه ثروت در ایران:

• رشد اقتصادی محدود به دلیل وابستگی به نفت.
• نرخ بالای تورم و کاهش ارزش پول ملی.
• دسترسی نابرابر به منابع اقتصادی در مناطق مختلف کشور.

رتبه ایران در تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2024 به 1.72 تریلیون دلار رسید که این کشور را در جایگاه هجدهم جهان قرار داد. این رتبه بیانگر اندازه بزرگ اقتصاد ایران است، اما به دلیل عواملی مانند تحریم‌ها و ناکارآمدی‌های مدیریتی، اثرگذاری این شاخص بر رفاه عمومی کاهش یافته است.

نکات برجسته GDP ایران:

• سهم قابل توجه از صادرات انرژی.
• تاثیر مثبت صنایع غیرنفتی مانند پتروشیمی، فولاد و کشاورزی.
• چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری که مانع رشد بیشتر شده‌اند.

ایران در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه

در میان کشورهای خاورمیانه، ایران جایگاه متفاوتی دارد:

• عربستان سعودی و قطر با GDP سرانه و ثروت خالص بالا، در رتبه‌های بالاتری قرار دارند.
• ترکیه از نظر GDP کلی، نزدیک به ایران است اما به دلیل جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه گردشگری، رشد پایدارتری داشته است.
• امارات متحده عربی به دلیل تنوع‌بخشی اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت، عملکرد موفقی در بهبود جایگاه خود داشته است.

چالش‌های مرتبط با رتبه‌بندی‌های جهانی

• تأثیر تحریم‌ها: کاهش دسترسی ایران به بازارهای بین‌المللی و محدودیت در تجارت جهانی.
• نوسانات ارزی: افت ارزش پول ملی تأثیر منفی بر ثروت خالص و سرانه ثروت داشته است.
• عدم تنوع اقتصادی: وابستگی بیش‌ازحد به منابع نفتی، مانع توسعه پایدار شده است.

مقایسه با کشورهای منطقه

برای درک جایگاه واقعی ایران در اقتصاد جهانی و منطقه‌ای، مقایسه با کشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه ضروری است. این مقایسه نشان می‌دهد که چگونه منابع، سیاست‌ها و اقتصاد کلان بر جایگاه ایران در میان کشورهای منطقه تاثیر گذاشته است.

مقایسه ثروت ایران با عربستان سعودی

عربستان سعودی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت جهان، اقتصادی بسیار قدرتمند در منطقه خاورمیانه دارد. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2024 به 1.04 تریلیون دلار رسید و سرانه ثروت آن بیش از 83 هزار دلار است. این کشور به دلیل:

• سیاست‌های بلندمدت اقتصادی مانند چشم‌انداز 2030.
• سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت‌ها و صنایع غیرنفتی.
• حضور در بازارهای جهانی با پروژه‌های عظیم مانند نیوم، توانسته است جایگاهی برتر نسبت به ایران کسب کند.

مقایسه ثروت ایران با قطر

قطر با جمعیتی کوچک و منابع عظیم گاز طبیعی، سرانه ثروتی بالغ بر 183 هزار دلار دارد که آن را در صدر کشورهای منطقه از نظر رفاه اقتصادی قرار می‌دهد. برنامه‌ریزی استراتژیک، سرمایه‌گذاری در فناوری و زیرساخت‌های مدرن و همچنین میزبانی رویدادهای جهانی مانند جام جهانی فوتبال 2022، این کشور را در مسیر رشد پایدار قرار داده است.

مقایسه با ایران:

• قطر با تکیه بر منابع گاز و تنوع اقتصادی، جایگاه خود را تثبیت کرده است.
• در مقابل، ایران با وجود منابع گسترده‌تر، نتوانسته به‌دلیل محدودیت‌های بین‌المللی و چالش‌های داخلی، از ظرفیت‌های خود بهره‌برداری کند.

مقایسه ثروت ایران با امارات متحده عربی

امارات یکی از موفق‌ترین کشورها در کاهش وابستگی به نفت است. این کشور با:

• توسعه بخش گردشگری.
• سرمایه‌گذاری در فناوری و حمل‌ونقل.
• ایجاد محیطی مناسب برای کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاران خارجی، جایگاه هشتم را در میان ثروتمندترین کشورهای آسیایی دارد.

تفاوت‌ امارات با ایران:

• امارات از تحریم‌های بین‌المللی مصون بوده و توانسته روابط اقتصادی گسترده‌ای برقرار کند.
• در حالی که ایران به‌دلیل تحریم‌ها و عدم توسعه صنایع غیرنفتی، از این رشد بازمانده است.

مقایسه ثروت ایران با ترکیه

ترکیه یکی از رقبای مستقیم ایران در منطقه است. با تولید ناخالص داخلی حدود 900 میلیارد دلار، این کشور از نظر اقتصادی به ایران نزدیک است. اما عواملی مانند:

• توسعه گردشگری.
• افزایش تولیدات صنعتی.
• سیاست‌های تجاری آزاد، ترکیه را به یک اقتصاد پویا و جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل کرده است.

نقاط قوت ترکیه در مقایسه با ایران:

• زیرساخت‌های مدرن و حمایت از کارآفرینی.
• عضویت در توافق‌نامه‌های تجاری منطقه‌ای و بین‌المللی.
• جذب سرمایه‌های خارجی به‌ویژه در بخش‌های گردشگری و فناوری.

مقایسه ثروت ایران با عراق

عراق با وجود شرایط سیاسی ناپایدار، از منابع نفتی عظیمی برخوردار است و بخش عمده‌ای از تولید ناخالص داخلی خود را از صادرات نفت تأمین می‌کند. اما این کشور به‌دلیل چالش‌های امنیتی و فساد اقتصادی، جایگاه پایین‌تری نسبت به ایران دارد.

مقایسه عراق با ایران:

• ایران با زیرساخت‌ها و صنایع گسترده‌تر، از مزیت رقابتی بیشتری برخوردار است.
• بااین‌حال، تحریم‌ها و مشکلات مدیریتی تأثیرات مشابهی بر هر دو کشور گذاشته است.

تحلیل کلی

ایران در مقایسه با کشورهای منطقه، از منابع طبیعی بیشتری برخوردار است، اما چالش‌هایی مانند:

• تحریم‌های بین‌المللی.
• نوسانات ارزی و تورم.
• نبود تنوع اقتصادی، مانع از بهره‌وری کامل از این منابع شده‌اند. در مقابل، کشورهای دیگر با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرنفتی، جایگاه خود را تقویت کرده‌اند.

عوامل مؤثر بر ثروت ایران

ثروت ایران از ترکیبی از منابع طبیعی عظیم، موقعیت جغرافیایی استراتژیک، نیروی انسانی تحصیل‌کرده و زیرساخت‌های اقتصادی شکل گرفته است. با این حال، این عوامل در کنار فرصت‌ها، چالش‌های خاصی را نیز ایجاد کرده‌اند. در این بخش، اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر ثروت ایران را بررسی می‌کنیم.

منابع طبیعی غنی

ایران یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر منابع طبیعی است. این منابع بخش قابل‌توجهی از ثروت ملی ایران را تشکیل می‌دهند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• نفت و گاز:

• • • ایران دومین ذخایر گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد.
    • صادرات نفت و گاز بیش از 50 درصد از درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهد و نقش حیاتی در تولید ناخالص داخلی (GDP) ایفا می‌کند.

• معادن فلزی و غیرفلزی:

• • • ذخایر گسترده‌ای از طلا، مس، روی، آهن و سنگ‌های ساختمانی.
    • ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس و آهن در منطقه است.

• منابع کشاورزی:

• • تولید محصولات کشاورزی مانند پسته، زعفران، و خرما که در بازارهای جهانی شناخته‌شده هستند.

چالش‌ها:

• نبود بهره‌برداری بهینه از منابع.
• تأثیر تحریم‌ها بر صادرات و سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی و نفتی.
• وابستگی بیش‌ازحد به منابع طبیعی و عدم تنوع اقتصادی.

زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری

زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی ایران یکی از پتانسیل‌های بزرگ برای رشد اقتصادی است. این زیرساخت‌ها شامل:

• پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی:

• • • نقش کلیدی در صادرات غیرنفتی ایران دارند.

• شبکه حمل‌ونقل:

• • • موقعیت جغرافیایی ایران به‌عنوان پل ارتباطی بین آسیا و اروپا، فرصت‌های قابل‌توجهی برای تجارت و حمل‌ونقل فراهم کرده است.

• نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده:

• • جمعیت تحصیل‌کرده ایران یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی این کشور است.

چالش‌ها:

• کمبود سرمایه‌گذاری خارجی به دلیل تحریم‌ها.
• فرسودگی برخی زیرساخت‌ها به دلیل مدیریت ناکارآمد و کمبود منابع مالی.

سیاست‌های اقتصادی

سیاست‌های اقتصادی ایران تاثیر مستقیم بر جایگاه کشور در رتبه‌بندی جهانی دارند:

• تأثیر سیاست‌های داخلی:

• • • تمرکز بیش‌ازحد بر منابع نفتی.
    • سیاست‌های مالیاتی ناکارآمد و عدم حمایت کافی از بخش خصوصی.

• چالش تحریم‌ها:

• • کاهش شدید درآمدهای نفتی.
  • محدودیت در دسترسی به فناوری‌های جدید و بازارهای بین‌المللی.

تنوع‌بخشی به اقتصاد

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی در کشورهای پیشرفته، تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به منابع طبیعی است. ایران در این زمینه تلاش‌هایی انجام داده است:

• صنایع پتروشیمی و فولاد:

• • • ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ فولاد و محصولات پتروشیمی در جهان است.

• گردشگری:

• • پتانسیل بالای تاریخی و فرهنگی برای جذب گردشگران بین‌المللی.
  • ضعف در بازاریابی و زیرساخت‌های گردشگری باعث شده این بخش نتواند به‌طور کامل شکوفا شود.

چالش‌های مدیریتی

• رانت و فساد اقتصادی:

• • • شفافیت پایین در مدیریت منابع و پروژه‌های اقتصادی.

• نوسانات ارزی:

• • کاهش ارزش پول ملی تاثیر منفی بر قدرت خرید مردم و جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته است.

موقعیت جغرافیایی استراتژیک

ایران در مسیر کریدورهای تجاری مهم مانند جاده ابریشم قرار دارد و این موقعیت می‌تواند نقش کلیدی در تجارت بین‌المللی ایفا کند. بااین‌حال، تنش‌های سیاسی و تحریم‌ها مانع بهره‌برداری کامل از این مزیت شده‌اند.

فرصت‌های پیش‌رو برای بهبود جایگاه ایران

با وجود چالش‌های اقتصادی، ایران ظرفیت‌های زیادی برای بهبود جایگاه خود در رتبه‌بندی جهانی دارد. این ظرفیت‌ها در صورت بهره‌برداری درست از منابع و تدوین سیاست‌های مناسب می‌توانند ایران را به یکی از قدرت‌های اقتصادی برتر تبدیل کنند.

توسعه فناوری و صنایع نوآورانه

یکی از فرصت‌های کلیدی برای ایران، سرمایه‌گذاری در فناوری و صنایع نوآورانه است:

• فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT):

• • • ایران با داشتن جمعیت جوان و تحصیل‌کرده می‌تواند در حوزه فناوری اطلاعات نقش مهمی ایفا کند.
    • توسعه استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند سهم بزرگی در رشد اقتصادی داشته باشد.

• صنایع نوآورانه:

• • بخش‌هایی مانند هوش مصنوعی، انرژی‌های تجدیدپذیر و بیوتکنولوژی می‌توانند به رشد اقتصادی پایدار کمک کنند.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی

جذب سرمایه‌گذاری خارجی یکی از عوامل کلیدی برای توسعه اقتصادی است. ایران می‌تواند با بهبود زیرساخت‌های قانونی و اقتصادی، سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کند:

• تسهیل قوانین سرمایه‌گذاری:

• • • ساده‌سازی فرآیندها و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری.

• حوزه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری:

• • صنایع نفت و گاز، گردشگری، کشاورزی، و فناوری اطلاعات.

تنوع‌بخشی به اقتصاد

ایران باید وابستگی خود را به نفت کاهش داده و اقتصاد خود را متنوع کند:

• • گردشگری:

    • ایران با داشتن آثار تاریخی و فرهنگی غنی، پتانسیل زیادی برای جذب گردشگر دارد.
    • سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری و تبلیغات بین‌المللی می‌تواند این بخش را تقویت کند.

• صنعت و کشاورزی:

• • توسعه صنایع تولیدی و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی می‌تواند به ایجاد اشتغال و افزایش صادرات غیرنفتی کمک کند.

بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی

ایران باید با مدیریت بهتر منابع طبیعی، از ظرفیت‌های موجود حداکثر استفاده را ببرد:

• مدیریت پایدار منابع:

• • • استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری و کاهش هدررفت.

• افزایش ارزش افزوده:

• • به‌جای صادرات خام منابع، توسعه صنایع پایین‌دستی برای تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر.

تقویت بخش خصوصی

• حمایت از کارآفرینی:

• • • ایجاد تسهیلات مالی و ارائه مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌های کوچک و متوسط.

• افزایش نقش بخش خصوصی:

• • کاهش وابستگی دولت به درآمدهای نفتی و تقویت فضای رقابتی در اقتصاد.

چشم‌انداز آینده اقتصاد ایران

ایران با اصلاح سیاست‌ها و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های خود می‌تواند جایگاه اقتصادی خود را در سطح جهانی بهبود دهد. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:

• افزایش شفافیت اقتصادی: اصلاح ساختارها و مبارزه با فساد.
• توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل، انرژی‌های تجدیدپذیر، و فناوری.
• تقویت تعاملات بین‌المللی: رفع تحریم‌ها و ایجاد روابط تجاری پایدار.

نتیجه‌گیری

ایران یکی از کشورهای ثروتمند جهان با منابع طبیعی عظیم و نیروی انسانی تحصیل‌کرده است. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌ها، وابستگی به نفت و ناکارآمدی مدیریتی، جایگاه اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار داده است. با اجرای سیاست‌های مناسب و بهره‌برداری از فرصت‌ها، ایران می‌تواند جایگاه خود را در میان کشورهای ثروتمند جهان بهبود بخشد و به یک قدرت اقتصادی پایدار تبدیل شود.

سؤالات متداول (FAQs)

ایران در رتبه‌بندی ثروتمندترین کشورهای جهان چه جایگاهی دارد؟

ایران در رتبه 22 ثروت خالص ملی قرار دارد و از نظر GDP هجدهم جهان است.

مهم‌ترین منابع ثروت ایران چیست؟

نفت و گاز، معادن فلزی و کشاورزی از مهم‌ترین منابع ثروت ایران هستند.

چرا رتبه ایران در GDP سرانه پایین است؟

توزیع نامتوازن ثروت، تورم، و چالش‌های مدیریتی از عوامل کاهش GDP سرانه هستند.

ایران چگونه می‌تواند جایگاه اقتصادی خود را بهبود دهد؟

با کاهش وابستگی به نفت، توسعه صنایع نوآورانه، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، و مبارزه با فساد اقتصادی.